จีนระงับส่งออกแร่หายาก ฉุดอุตฯ ยานยนต์-ไอทีเสี่ยงชะงักวงกว้าง

รัฐบาลจีนเริ่มบังคับใช้มาตรการควบคุมการส่งออกแร่หายาก โลหะผสม และแม่เหล็กอย่างเข้มงวด ส่งผลให้บริษัทผู้ผลิตรถยนต์ อุตสาหกรรมเทคโนโลยี และผู้รับเหมาทางการทหารในหลายประเทศตกอยู่ในภาวะตึงเครียดอย่างหนัก ท่ามกลางความวิตกว่าการผลิตสินค้าสำคัญอาจต้องหยุดชะงักในไม่ช้า

อุตสาหกรรมยานยนต์ในเยอรมนีออกโรงแสดงความกังวลล่าสุด ตามหลังผู้ผลิตรถยนต์ไฟฟ้าในอินเดียที่เพิ่งออกมาเตือนเมื่อสัปดาห์ก่อนว่า การขาดแคลนแม่เหล็กและแร่หายากจากจีนกำลังเป็นภัยคุกคามต่อสายการผลิต โดยเฉพาะอย่างยิ่งกับเทคโนโลยีรถยนต์ไฟฟ้า ที่พึ่งพาชิ้นส่วนที่ใช้แม่เหล็กถาวรเป็นหัวใจหลัก

ต้นตอของวิกฤตนี้มาจากการตัดสินใจของรัฐบาลจีนเมื่อเดือนเมษายนที่ผ่านมา ที่สั่งระงับการส่งออกแร่หายาก โลหะผสม และแม่เหล็ก ซึ่งเป็นวัตถุดิบสำคัญในการผลิตชิ้นส่วนยานยนต์ เครื่องบิน ชิปอิเล็กทรอนิกส์ และอาวุธยุทโธปกรณ์ โดยเฉพาะในช่วงเวลาที่โลกยังไม่มีแหล่งทดแทนที่ชัดเจน การเคลื่อนไหวของจีนจึงกลายเป็นหมากสำคัญในสงครามการค้าระหว่างจีนกับสหรัฐฯ ภายใต้การนำของประธานาธิบดีโดนัลด์ ทรัมป์

ทรัมป์เดินหน้าปรับโครงสร้างความสัมพันธ์ทางการค้ากับจีนอย่างแข็งกร้าว โดยการตั้งกำแพงภาษีสูงถึง 145% ต่อสินค้าจีน ก่อนจะถอยกลับบางส่วนหลังตลาดหุ้น ตลาดพันธบัตร และตลาดเงินปั่นป่วนอย่างหนัก ด้านจีนเองก็โต้กลับด้วยมาตรการทางภาษี และการใช้ “อำนาจเหนือต้นน้ำ” ของห่วงโซ่อุปทานเป็นเครื่องมือต่อรองทางการเมืองและเศรษฐกิจ

คาดว่าการประชุมระหว่างประธานาธิบดีทรัมป์ และประธานาธิบดีสี จิ้นผิง ที่จะเกิดขึ้นในสัปดาห์นี้ จะมีประเด็นการระงับส่งออกแร่ของจีนเป็นวาระเร่งด่วนสูงสุด โดยโฆษกทำเนียบขาวเปิดเผยว่า สหรัฐฯ กำลังจับตาดูความเคลื่อนไหวของจีนอย่างใกล้ชิด และอยู่ระหว่างติดต่อหารือกับเจ้าหน้าที่ระดับสูงของจีนอย่างต่อเนื่อง

ขณะนี้ การส่งออกแม่เหล็กจากจีน ซึ่งมีบทบาทสำคัญตั้งแต่ในอุตสาหกรรมรถยนต์ โดรน หุ่นยนต์ ไปจนถึงอาวุธนำวิถี ได้หยุดนิ่งตามท่าเรือหลักต่างๆ ในจีน เนื่องจากการอนุมัติใบอนุญาตส่งออกยังล่าช้า ทำให้เกิดแรงกระเพื่อมทั่วโลกตั้งแต่โตเกียวจนถึงวอชิงตัน พร้อมคำถามสำคัญว่าโลกจะเดินต่ออย่างไรหากของสำคัญเหล่านี้หายไปจากสายพานการผลิต

ฮิลเดการ์ด มุลเลอร์ ประธานกลุ่มอุตสาหกรรมรถยนต์เยอรมันให้สัมภาษณ์กับรอยเตอร์ว่า หากสถานการณ์ยังไม่เปลี่ยนแปลงอย่างเร่งด่วน การหยุดชะงักของสายการผลิตจะหลีกเลี่ยงไม่ได้ ด้านแฟรงค์ แฟนนอน ที่ปรึกษาอุตสาหกรรมแร่ และอดีตผู้ช่วยรัฐมนตรีต่างประเทศสหรัฐฯ ชี้ว่า การหยุดชะงักในครั้งนี้ไม่ใช่เรื่องน่าตกใจ แต่เป็นเรื่องที่สหรัฐฯ ควรเตรียมรับมือมานานแล้ว พร้อมย้ำว่า “เราไม่มีเวลาแล้ว การดำเนินการควรเริ่มตั้งแต่เมื่อวาน”

สถานทูตและผู้บริหารบริษัทจากอินเดีย ญี่ปุ่น และยุโรปต่างเร่งเดินสายเจรจากับรัฐบาลปักกิ่งเพื่อหาทางลัดเปิดทางให้การส่งออกกลับมาโดยเร็ว คณะนักธุรกิจญี่ปุ่นเตรียมเดินทางเยือนจีนต้นเดือนมิถุนายน ขณะที่ทางอินเดียก็วางแผนพาคณะผู้บริหารจากกลุ่มผู้ผลิตรถยนต์ไฟฟ้าเยือนปักกิ่งในอีกไม่กี่สัปดาห์ข้างหน้า

ข้อมูลจากรอยเตอร์ระบุว่า ทางสมาคมผู้ผลิตรถยนต์สหรัฐฯ ที่มีสมาชิกอย่าง General Motors, Toyota, Volkswagen และ Hyundai ได้ส่งจดหมายถึงรัฐบาลทรัมป์แสดงความวิตกว่าหากการเข้าถึงแร่หายากและแม่เหล็กจากจีนยังไม่กลับมาเป็นปกติ อุตสาหกรรมยานยนต์จะไม่สามารถผลิตชิ้นส่วนสำคัญได้ อาทิ ระบบเกียร์อัตโนมัติ มอเตอร์ไฟฟ้า เซ็นเซอร์ กล้อง ระบบบังคับพวงมาลัยไฟฟ้า ลำโพง ไปจนถึงเข็มขัดนิรภัย

แร่หายากและแร่สำคัญที่อยู่ภายใต้การควบคุมของจีน ได้แก่ แร่หายากที่ใช้ในมอเตอร์รถยนต์ไฟฟ้าและอุปกรณ์ทหาร แกลเลียมและเจอร์เมเนียมที่จำเป็นสำหรับชิปและอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ แอนติโมนีซึ่งใช้ในกระสุนเจาะเกราะและอุปกรณ์กลางคืน และกราไฟต์ที่เป็นหัวใจของแบตเตอรี่ลิเธียมไอออน